تصفیه فاضلاب و تصفیه آب
دی سال نیرو
محیط زیست و تصفیه فاضلاب های صنعتی

کلیات :

هر موجود زنده که ناگزیر به مصرف آب باشد طبیعتاً فاضلاب تولید خواهد نمود همانطور که در اجتماعات شهری بین 75 تا 80 درصد آب مصرفی به فاضلاب تبدیل می گردد صنایع نیز به همان میزان و درصد از آب های مصرفی را به فاضلاب های صنعتی تبدیل می نماید . متأسفانه توسعه سریع صنایع و بکارگیری صدها ترکیب شیمیایی جدید در آنها باعث پیدایش مقادیر عظیمی فاضلاب صنعتی گردیده که تخلیه آنها به محیط زیست مخصوصاً جریان های آب آلودگی های شدیدی به وجود آورده است . اگر آلودگی های میکروبیولوژیکی فاضلاب های شهری را بتوان در مواردی خطرات بالقوه دفع غیر بهداشتی آنها تلقی نمود. متأسفانه هستند موادی در فاضلاب های صنعتی که تخلیه آنها به محیط زیست خطرات بیشتری تا عوامل میکروبیولوژیکی به وجود می آورد .

فاضلاب های صنعتی را در چهار گروه زیر طبقه بندی نموده اند :

1- فاضلاب هایی که اثر  عمده آنها بر محیط زیست فیزیکی است و راه حل دفع اشکال از این فاضلاب ها هم فیزیکی خواهد بود .

2- فاضلاب هایی که اثرات تخریبی آنها بر محیط زیست مربوط به مواد آلی است و راه حل دفع مشکل آنها تصفیه بیولوژیکی است .

3- فاضلاب هایی که آلودگی شیمیایی دارند و اغلب محتوی مواد سمی هستند که برای دفع مشکل آنها تصفیه شیمیایی مورد نیاز است .

4- بالاخره فاضلاب هایی که اثرات تخریبی آنها به علت مواد شیمیایی – مواد سمی و مواد آلی است که در تصفیه آنها از روش های شیمیایی – فیزیکی و بیولوژیکی استفاده خواهد شد .

در مجموع مهمترین عوامل آلوده کننده آبها و محیط به قرار زیر هستند :

  • فاضلاب های شهری و صنعتی
  • عوامل بیماری زا
  • مواد مغذی گیاهی
  • مواد سنتیک آلی
  • نفت و مشتقات آن
  • مواد معدنی
  • مواد معلق و رسوبات
  • مواد رادیو اکتیو
  • آلودگی های حرارتی

همانطور که دیده می شود آلودگی های محیط زیست با این عوامل می تواند سلامتی انسان و کلیه موجودات آبی که به نحوی به زندگی انسان وابسته است را با خطرات جدی مواجه سازد . با ورود اکثر این آلودگی ها به موجودات آبی که تشکیل دهنده قسمت مهمی از غذای انسان است و تغلیظ چند صد برابری آنها در بدن این موجودات توسط انسان می توان به فاجعه آمیز بودن آلودگی های حاصل از فاضلاب های شهری و صنعتی پی برد.

بد نیست در اینجا به یکی از آلودگی هایی که در سال های اخیر موجب پریشانی خاطر انسان گردیده و شاید از مهمترین آلوده کننده های آب در آینده تلقی گردد یعنی مواد رادیو اکتیو اشاره کنیم که هم مصرف آن روز به روز در حال افزایش است و هم دفن و تخلیه مواد رادیو اکتیو زائد در آب ها از ارزانترین وسیله دورسازی آنهاست .

 

در عین حال از اثرات تخریبی حرارت بر زندگی آبزیان و یا اثرات موادی نظیر سیانور – کروم و بسیاری از فلزات سنگینی بر انسان نمی توان صرفه نظر نمود.

بد نیست به منظور جمع بندی انواع آلودگی های حاصل از تخلیه فاضلاب های صنعتی این آلودگی ها به صورت زیر مورد توجه قرار گیرد :

2-1- مواد آلی محلول که باعث تخلیه اکسیژن محلول جریان ها شده و این در حالی است که جریان ها همیشه باید از حداقل اکسیژن محلول برخوردار باشند.

2-2- مواد معلق که با رسوب و ته نشینی در بستر جریان های آب علاوه بر کاهش جریان زندگی موجودات آبی را با اشکال مواجه می سازد . مواد آلی موجود در مواد معلق به مرور متلاشی شده و باعث تخلیه اکسیژن محلول جریان های آب خواهد گردید ، ضمن اینکه ممکن است بعضی فعل و انفعالات در متصاعد شدن گازهای سمی نیز دخیل باشند.

2-3- مواد سمی نظیر فنل و بعضی مواد سمی علاوه بر اختلال در زندگی موجودات آبی باعث پیدایش طعم و بو شده و بعضی از این مواد سرطان زا نیز هستند.

2-4- فلزات سنگین ، سیانور و مواد آلی سمی که تخلیه آنها به محیط زیست در تمام نقاط دنیا محدود است و باعث بروز اشکال در اکوسیستم و مصارف بعدی آب خواهند شد.

2-5- کدورت رنگ که از طریق بعضی صنایع به محیط زیست تخلیه می شود ، گرچه این مواد زیان چندانی به کیفیت آبها وارد نمی سازد ، در عین حال حذف آن قبل از تخلیه فاضلاب های صنعتی خیلی پر خرج می باشد .

2-6- ازت و فسفر که در تخلیه زیاد باعث پیدایش پدیده اتروفیکاسیون و رشد بی رویه الگها خواهد شد.

2-7- مواد مقاوم در برابر تجزیه که از طریق بعضی پساب های صنعتی به محیط زیست تخلیه می گردد و دگرگونی های شدیدی در آبها به وجود می آورد .

2-8- چربی و روغن با تشکیل لایه های غیر قابل نفوذ در برابر نور خورشید فتوسنتز را که مهمترین امکان اکسیژن گیری آبها است مختل خواهد نمود .

2-9- مواد فرار نظیر SH2  که متصاعد شدن آنها به محیط زیست هوا را آلوده می نماید.

حضور پاره ای از آلودگی های موجود در فاضلاب های صنعتی در آب ، مخصوصاً در آب هایی که کاربرد تفریحی مثل شنا و غیره دارند باعث می شود این مواد اثرات نامطلوبی بر پوست و چشم استفاده کنندگان آب از خود باقی گذارد. آلودگی های بیولوژیکی تخلیه شده از طریق فاضلاب های صنعتی به آبها را می توان جزو این مواد مورد توجه قرار داد .

در اینجا لازم است به انواع فاضلاب های تولیدی که آلوده کننده محیط زیست هستند اشاره کنیم.

در گروه اول می توان به فاضلاب خنک کننده ها ، شستشوی ماسه و بعضی صنایع دیگر اشاره نمود که جمع آوری و تصفیه آنها مشکلات چندانی در بر نخواهد داشت . این فاضلابهای صنعتی پس از تصفیه قابل مصرف مجدد هستند .

فاضلاب های نوع دوم شامل فاضلاب های صنایع غذایی ، فاضلاب شهری و مراکز توریستی هستند . تصفیه توأم این فاضلاب ها یعنی مخلوط شهری و صنعتی دور از ذهن نیست .

از فاضلاب های گروه سوم به فاضلاب صنایع آبکاری اشاره می نماید که دورسازی مواد سمی از آنها نیاز به تصفیه های خاص دارد.

فاضلاب های نوع چهارم از پیچیدگی خاصی برخوردار بوده و اعمال روش های توأم فیزیکی ، شیمیایی و بیو لوژیکی درباره آنها متداول است .

مجموعاً مهمترین عوامل مولد آلودگی محیط زیست را می توان در موارد زیر خلاصه نمود :

ترکیبات معدنی، اسید قلیا، مواد آلی، مواد معلق، مواد معلق شناور، حرارت، رنگ، مواد سمی شیمیایی، میکروارگانیزم ها، مواد رادیو اکتیو، مواد کف زا متأسفانه کلیه این آلودگی ها در چهار گروه فاضلابی که مورد اشاره قرار گرفت موجود است .

 

مهمترین عاملی که در محیط زیست با آلودگی های ورودی مقابله می نماید اکسیژن محیط به صورت محلول یا ترکیبی است . اکسیژن جریان های آب یا از طریق اکسیژن اتمسفر و یا از طریق فعالیت های فتوسنتز گیاهان سبز تأمین خواهد شد. اکسیژن محلول در اکوسیستم باعث اکسیداسیون آلودگی های ورودی به صورت هوازی و اکسیژن ترکیبی این اکسیداسیون را به صورت بی هوازی انجام خواهد داد. هر جریان آبی باید از حداقل اکسیژن محلول برخوردار باشد و این حداقل به میزانی است که زندگی موجودات آبی با خطر مواجه نشود. مجموعاً از گفته های بالا می توان نتیجه گرفت که در طبیعت مصرف اکسیژن برای اکسیداسیون آلودگی ها همواره با اکسیژن گیری طرق مختلف قابل جبران است . در مواقعی که مصرف اکسیژن بر تأمین آن بچربد نقاطی با آلودگی زیاد در آبها به وجود می آید که با قطع آلودگی های ورودی از بین خواهد رفت . میزان اکسیژن لازم برای حذف و اکسیداسیون آلودگی ها با آزمایش BOD و COD فاضلاب های صنعتی اندازه گیری می شود . این آزمایشات میزان اکسیژن لازم برای اکسیداسیون بیولوژیکی یا شیمیایی آلودگی ها را نشان می دهد . آزمایش و کیفیت دیگری از فاضلاب که در نحوه اکسیداسیون و میزان اکسیژن لازم برای اکسیداسیون آن تعیین کننده است TOC کل مواد آلی موجود در فاضلاب است . علاوه بر این سه عامل اساسی تعیین کننده کیفیت فاضلاب های صنعتی که در طراحی تصفیه خانه ها هم اساس طراحی است کیفیت هایی چون pH ، مواد معلق ، چربی و روغن ، ازت کل ، فسفات، مواد مولد کف، در مواردی فلزات سنگین که هریک می تواند در نحوه تصفیه فاضلاب و طراحی فرآیندهای تصفیه تأثیرگذار باشد از اهمیت خاصی برخوردار است .

معمولاً وقتی فاضلابی به جریان آب تخلیه می گردد موارد زیر باید مورد توجه باشد :

1- غلظت اکسیژن محلول جریان آب

2- BOD فاضلاب ورودی به جریان آب

3- میزان آبهای ورودی به جریان در محل تخلیه فاضلاب

4- BOD آب دریافت کننده فاضلاب

5- میزان تخلیه روزانه فاضلاب

6- زمان تخلیه و تغییرات جریان تخلیه به رودخانه

منبع: www.desalco.net